شنوایی سنجی نوزادان و طرح غربالگری شنوایی نوزاد

شنوایی سنجی نوزادان (غربالگری)

Newborn Hearing Screening

جهت شنوایی سنجی نوزادان، طرح غربالگری شنوایی برای تعیین مشکلات شنوایی نوزاد بعد از تولد، طراحی شده است. تست غربالگری، آزمون ساده ای است که پیش از مرخص شدن نوزاد از بیمارستان و یا زایشگاه، توسط متخصصین شنوایی شناس (ادیولوژیست) انجام می گیرد و هدف از انجام این تست، شناسایی نوزادانی است که شنوایی آنها نیاز به ارزیابی بیشتری دارد.

در صورتی که تشخیص داده شود که نوزاد ممکن است مشکل شنوایی داشته باشد، برای انجام تست های پیگیری، به یک ادیولوژیست ارجاع داده می شود.

ادیولوژیست ها متخصصینی هستند که دارای آموزشها و مهارتهای خاصی در زمینه روش های سنجش و ارزیابی شنوایی بوده و می توانند با انجام تست های تکمیلی، میزان و نوع کم شنوایی را تعیین کنند.

شنوایی سنجی نوزادان (غربالگری)

چرا سنجش شنوایی نوازادان ضروری است؟

کم شنوایی یکی از رایج ترین اختلالات بعد از تولد است و در حدود 1 الی 2 درصد نوزادان دچار افت شنوایی هستند که باید قبل از یک ماهگی وجود کم شنوایی در آنها تشخیص داده شده و تا قبل از 3 ماهگی نوع و میزان شدت کم شنوایی و تا 6 ماهگی درمان های مداخله ای و توانبخشی بر روی آنها انجام شود. (اخیرا توصیه می شود که سن طلایی برای دریافت وسایل کمک شنوایی و توانبخشی تا 2 ماهگی است)

کودکانی که پیش از سن 6 ماهگی مورد درمان قرار بگیرند می توانند تا زمان ورود به مهدکودک سایر مهارت ها را نیز به خوبی فراگرفته و از هم سالان خود عقب نمانند. کودکانی که تا سن 2 یا 3 سالگی مورد درمان قرار نگیرند ممکن است با مشکلات شنوایی، گفتاری، شناختی و اجتماعی روانی مواجه شوند.

پیش از اجرای طرح های غربالگری شنوایی، شنوایی سنجی نوزادان امری اختیاری بود و صرفا بر روی کودکانی انجام می گرفت که احتمال بروز مشکلات شنوایی در آنها مشاهده می شد. این گروه شامل نوزادانی می شدند که مادران آنها از بیماری هایی در طول دوران بارداری رنج می بردند یا در خانواده آنها مشکلات شنوایی رایج بود و یا در معرض داروهایی بودند که بر روی شنوایی اثرات مخرب داشته اند. علاوه بر این، نوزادانی که دارای شرایط زیر بودند نیز مورد بررسی های شنوایی قرار می گرفتند:

  • وزن کم در هنگام تولد، تولد زود هنگام (نوزاد نارس)، مشکلات تنفسی و کمبود اکسیژن هنگام تولد
  • مقدار بالای بیلی روبین (رنگ زرد)
  • سندرم های مربوط به افت شنوایی
  • حالت های غیرعادی سر ویا صورت
  • بیماری های عفونی نظیر سیتومگالوویروس، سیفلیس، تبخال، و یا توکسوپلاسموز
  • نمره آپگار پایین (که چندین عامل سلامتی را در یک و پنج دقیقه بعد از تولد مورد بررسی قرار می دهد).

با این حال، علی رغم تست کردن تمام نوزادانی که در رده “با ریسک بالا” قرار می گیرند، نیمی از سایر نوزادان که ممکن است دچار اختلالات شنوایی شوند، نادیده گرفته می شدند. لذا به منظور تعیین نوزادانی که دچار اختلالات شنوایی هستند سلامتی شنوایی آنها با اجرای طرح غربالگری بعد از تولد و قبل از ترخیص از بیمارتسان مورد بررسی قرار می گیرد. هدف این طرح شناسایی زود هنگام تمامی نوزادانی است که با مشکلات شنوایی روبرو هستند تا بتوان خدمات درمانی زود هنگام در اختیار آنها قرار داده شود.

میزان شیوع کم شنوایی در نوزادان به چه میزان است؟

بیشتر کم شنوایی های دائمی به دلیل آسیب دیدگی و عدم عملکرد صحیح اعصابی است که صدا را از گوش داخلی به سمت مغز منتقل می کند (اعصاب شنوایی). برای آن دسته از نوزادانی که علت کم شنوایی آنها مشخص است، در حدود نیمی از آنها، افت شنوایی به واسطه وجود بیماریهای ژنتیکی (ازداوج های فامیلی) بوده و نیمی دیگر ناشی از بیماریهای اکتسابی در حین دوران بارداری و یا در زمان تولد نوزاد است.

دلایل افت شنوایی در نوزادان چیست؟

افت شنوایی در نوزادان می تواند دلایل متعددی داشته باشد. برخی از آنها عوامل شناخته شده بوده که از این میان می توان به موارد زیر اشاره کرد:

  • بالا بودن بیلی روبین (زردی)
  • داروهایی که برای گوش سمی هستند (برای مثال برخی داروها که به منظور مقابله با عفونت های شدید در نوزادان تجویز می شود ممکن است عوارض جانبی داشته و به سیستم شنوایی آسیب برساند)
  • استفاده از دستگاه های ونتیلاتور بصورت طولانی مدت.
  • نمره آپگار پایین
  • تولد زود هنگام (نوزاد نارس)
  • مننژیت
  • وزن کم در هنگام تولد
  • ناهنجاری در ساختار گوش خارجی و میانی
  • بیماریهای ویروسی در حین بارداری نظیر سرخجه و سیتومگالوویروس می تواند به نوزاد منتقل شده و در نتیجه منجر به افت شنوایی گردد.
  • انتقال ژن های معیوب از والدین به نوزاد
  • جهش ژنتیکی در دوران تکامل جنین در رحم مادر

لازم به ذکر است، به طور میانگین دلیل نیمی از مشکلات کم شنوایی نوزادان نامشخص است.

شنوایی سنجی نوزادان به چه صورت انجام می شود؟

غربالگری شنوایی نوزادان به دو روش متفاوت مورد ارزیابی قرار می گیرد: بررسی پاسخ های شنوایی ساقه مغز (ABR) و اندازه گیری گسیل های صوتی گوش (OAE). هر دو تست دقیق و غیرتهاجمی بوده و به صورت خودکار انجام می گیرند و نیازی به پاسخگویی نوزاد و بررسی واکنش های رفتاری او نیست

تست OAE چیست؟

تست گسیل صوتی گوش – Otoacoustic Emission(OAE) ، پاسخهای آکوستیکی تولید شده توسط گوش داخلی (حلزون شنوایی) در واکنش به محرکهای صوتی را اندازه گیری می کند. تست OAE با قرار دادن یک پروب کوچک که شامل یک میکروفون و یک بلندگوی کوچک است، در مجرای گوش خارجی انجام می گیرد. این تست زمانی انجام می شود که نوزاد در حالت خواب باشد. محرک های صوتی از طریق میکروفون موجود در پروب به درون گوش ارسال می شود. زمانی که این محرکها، به اندام حلزونی شکل (Cochlea) گوش داخلی می رسند، سبب ارتعاش سلولهای مویی خارجی می شوند که این به نوبه خود سبب تولید صدای بسیار ضعیفی می شود که برگشت این صدا  به گوش خارجی، توسط میکروفون دستگاه OAE ثبت می شود.  متخصصین شنوایی شناس می تواند صداها را تشخیص داده و آن ها را مورد بررسی قرار دهد. اگر صدایی ضبط شده باشد می توان نتیجه گرفت که نوزاد تست را پشت سر گذاشته است. مدت زمان انجام این تست بین 5 تا 8 دقیقه متغیر است.

دباره تست شنوایی نوزادان به روش  OAE بیشتر بدانید

تست ABR چیست؟

به منظور پردازش صدا، پالسهای الکتریکی از طریق عصب، از گوش داخلی به ساقه مغز (قسمت تحتانی مغز) ارسال می شود. تست ABR – Auditory Brainstem Response پاسخ ساقه مغز را به صدا ارزیابی کرده و یکپارچگی سیستم شنوایی از گوش تا ساقه مغز را مورد بررسی قرار می دهد. برای انجام تست ABR، چهار الی پنج الکترود بر روی سر نوزاد قرار می گیرد و سپس از طریق پروب کوچکی که در مجرای گوش نوزاد قرار داده می شود، محرکهای مختلف صوتی به داخل گوش ارسال می شود. این محرکها باعث تحریک عصب شنوایی شده و پالسهای الکتریکی از طریق عصب به مغز منتقل می شود. فعالیت های الکتریکی تولید شده توسط عصب، از طریق الکترودهایی که به سر نوزاد متصل است ثبت شده و بصورت شکل موج، در کامپیوتر به نمایش در می آید. متخصص شنوایی شناس می تواند محرکهای صوتی مختلف (تن خالص، کلیک و …) را در شدت های متفاوت ایجاد کرده و از این طریق ضعیف ترین شدت صوتی که نوزاد قادر به شنیدن آن است را تعیین کند.

در غربالگری شنوایی نوزادان، فقط از یک نوع محرک صوتی برای انجام تست ABR استفاده می شود که به آن “کلیک” گفته می شود. کلیک متشکل از چندین صدای مختلف (طیف فرکانسی گسترده) است که می تواند بصورت یکجا اطلاعات بیشتری را در ارتباط با سیستم شنوایی در اختیار شنوایی شناس قرار دهد. محرک صوتی کلیک، عموما در شدت صوتی بالا و پایین تولید می شود. اگر شکل موج مناسبی ثبت شود، نوزاد تست را با موفقیت سپری کرده است. برای انجام این تست نیز نوزاد باید در حالت خواب باشد. انجام تست ABR نسبت به تست OAE زمان بر بوده و در حدود 15 دقیقه به طول می انجامد.

اطلاعات بیشتر درباره سنجش شنوایی نوزادان به روش ABR

کدامیک از تستهای ABR و OAE بهتر است؟

هر کدام از این  تست ها زمانی که برای غربالگری مورد استفاده قرار گیرند، دارای مزایا و معایبی هستند و بسته به پروتکل طرح غربالگری و میزان تخصص شنوایی شناس، هر یک از آنها ممکن است با موفقیت بکار برده شوند. استفاده از OAE آسان بوده و هزینه آن کمتر است. اما احتمال خطای OAE در برخی شرایط بیشتر از ABR است. ممکن است که نتیجه تست OAE نوزاد مثبت باشد ولی در عین حال شنوایی نرمالی داشته باشد. (False Positive). احتمال خطای ABR در صورتی که تست در سه روز اول تولد انجام گیرد در حدود 4 درصد است. میزان خطای OAE در سه روز اول تولد در حدود 5 الی 21 درصد است. دلیل این امر، حساسیت دستگاه OAE به مایعات آمنیوتیک و جرم موجود در مجرای گوش نوزاد است.

هر کدام از این تستها، از مکانیسم های مختلفی برای ارزیابی شنوایی استفاده می کنند. جهت بررسی دقیق شنوایی، باید نتایج هر دو تست در کنار هم را مورد استناد قرار داد.

اگر نوزاد نتواند تست غربالگری را با موفقیت پشت سر گذارد، مفهومش چیست؟

اگر نتیجه تست غربالگری شنوایی نوزاد مثبت باشد (احتمال وجود افت شنوایی)، بدین مفهوم نیست که حتما دچار کم شنوایی است چرا که دلایل متعددی وجود دارد که ممکن است نوزاد نتواند در این تست موفق شود. یکی از این دلایل، وجود مایعات ناشی از زایمان در گوش نوزاد است که باعث مسدود شدن مسیر انتقال محرکهای صوتی به گوش داخلی می شود و در نتیجه نوزاد در این تست موفق نمی شود. در نتیجه باید بین تست اولیه و تکرار آن، یک هفته فاصله وجود داشته باشد تا این مایعات از بین بروند.

از دلایل دیگر می توان به نویز محیطی، صدای گریه نوزاد و تداخل های الکتریکی عضلات ناشی از حرکت نوزاد در حین انجام تست اشاره کرد. پاسخ هایی که در تست های ABR یا OAE ثبت می شوند بسیار ضعیف هستند و هرگونه حرکت یا گریه نوزاد ممکن است مانع از آشکارسازی دقیق پاسخ گردد. بنابراین، ضروری است که نوزاد در حین انجام تست، ساکت و یا در حال خواب باشد. غذا دادن به نوزاد قبل از انجام تست بسیار مفید است. اگرچه این تست دردناک نیست اما ممکن است برای نوزاد خسته کننده باشد.

در صورتی که تشخیص داده شود کودک با مشکل شنوایی مواجه است، باید آزمونهای تشخیصی دقیق جهت تعیین نوع و میزان شدت افت شنوایی بر روی نوزاد انجام شود.

تفاوت بین غربالگری شنوایی و تست های تشخیصی شنوایی چیست؟

تفاوت اصلی بین تست های تشخیصی و غربالگری شنوایی، میزان اطلاعات گردآوری شده از این آزمونها است. بطور مثال، اگر نوزاد در غربالگری شنوایی موفق نشود، معلوم نیست که آیا نوزاد واقعا مشکل کم  شنوایی دارد یا خیر و در صورت داشتن مشکل، افت شنوایی به چه میزان است و آیا کم شنوای دایمی است یا قابل اصلاح. با آزمونهای تشخیصی دقیق، می توان به تمامی این سوالات پاسخ داد.

تست های تشخیصی به مدت زمان بیشتر و تعامل بیشتری با کودک نیاز دارند. بطور مثال جهت انجام تستهای تشخیصی شنوایی، از چندین محرک صوتی در آزمون ABR استفاده می شود. OAE به منظور بررسی نتایج ABR انجام می گیرد. علاوه بر تستهای ABR و OAE ممکن است تست کورتیکال شنوایی نیز از نوزاد به عمل آید. لازم به ذکر است که جهت انجام یک تست کامل، نوزاد باید حداقل به مدت 45 دقیقه در حالت خواب باشد تا بتوان نتایج دقیقی از وضعیت شنوایی او بدست آورد.

نتایج این تستها در کنار هم می تواند به یک نتیجه گیری کلی از وضعیت شنوایی نوزاد منجر شود. هر چه میزان اطلاعات جمع آوری شده بیشتر باشد، نتایج بررسی نیز دقیق تر و کامل تر خواهد بود.

اگر تست  غربالگری احتمال افت شنوایی را نشان دهد، گام بعدی چیست؟

در صورتی که نوزاد در غربالگری شنوایی پذیرفته نشود، برای انجام تست دوباره و ارزیابی دقیق تر وضعیت شنوایی، به یک متخصص شنوایی شناسی ارجاع داده می شود. در برخی موارد، مشکلات ساده نظیر مایعات آمنیوتیک و جرم گوش ممکن است قبل از تکرار تست، از بین برود و نوزاد تست دوم را با موفقیت پشت سر بگذارد.

اگر نوزاد در تست دوم غربالگری موفق نباشد، تست های تشخیصی دقیق باید انجام پذیرد.

اگر یک نوزاد مشکل شنوایی داشته باشد، گام بعدی چیست؟

در صورتیکه تشخیص داده شود نوزاد مشکل شنوایی دارد، نوع و میزان شدت کم شنوایی، تعیین می کند که چه اقداماتی باید انجام پذیرد.

نوع افت شنوایی به بخشی از گوش و سیستم شنوایی اشاره می کند که مشکل کم شنوایی از آنجا ناشی شده است. بطور کلی، دو نوع افت شنوایی وجود دارد: کم شنوایی انتفالی و یا هدایتی (Conductive) و حسی-عصبی (Sensorineural).

افت شنوایی از نوع انتقالی، به دلیل مشکلات موجود در گوش خارجی و یا میانی صورت می گیرد. این نوع از کم شنوایی در صورت عفونت گوش میانی، احتباس مایع در گوش، جرم و  یا ناهنجاری شکل گوش رخ می دهد. این مشکلات اغلب با درمان پزشکی یا جراحی برطرف می شود. در این دسته از نوزادان، استفاده از سمعک بسیار نتیجه بخش است.

از سوی دیگر، افت شنوایی از نوع حسی-عصبی به دلیل وجود مشکل در گوش داخلی و یا عصب شنوایی بوده و معمولا کم شنوایی در آنها دایمی است و نمی توان از طریق جراحی، این مشکل را برطرف کرد. برای این دسته از نوزادان نیز می توان سمعک تجویز کرد و یا آنها را برای کاشت حلرون، به مراکز مربوطه ارجاع داد.

میزان کم شنوایی به شدت افت شنوایی اشاره دارد که می تواند خفیف (Mild)، متوسط (Moderate)، شدید (Severe) و عمیق (Profound) باشد

در صورتیکه افت شنوایی چه از نوع هدایتی (Conductive) و چه از نوع حسی-عصبی (Sensorineural) و یا آمیخته (Mixed) توسط پزشک تشخیص داده شود که قابل اصلاح نیست، گام بعدی استفاده از سمعک است. تجویز و تنظیم سمعک توسط ادیولوژیست (متخصص شنوایی شناسی) و براساس میزان و نوع کم شنوایی نوزاد انجام می گیرد. وضعیت شنوایی نوزاد باید به طور دوره ای مورد ارزیابی قرار گیرد.

علاوه بر روش های درمانی دارویی یا جراحی زود هنگام، مشارکت والدین نیز ضروری است. والدین نیز باید پیشرفت و رشد کودک را مورد بررسی قرار داده و وی را به استفاده از سمعک و سایر برنامه های توانبخشی ترغیب کنند. تحقیقات نشان می دهد که یکی از مشکلات رایج، بین کودکانی که از سمعک استفاده می کنند، عدم همکاری والدین با کودک در زمینه استفاده از سمعک است.

جمع بندی و توصیه ها

اهمیت: کودکانی که با افت شنوایی روبرو هستند با مشکلاتی در مهارت های کلامی، غیر کلامی،  ارتباطی، کاهش سلامت روانی و عملکرد ضعیف تحصیلی در مقایسه با کودکان عادی مواجه هستند.

تشخیص: از آنجایی که نیمی از کودکان مبتلا به مشکلات شنوایی هیچ عامل خطرزای مشخصی ندارند، طرح سراسری غربالگری شنوایی جهت شناسایی نوزادانی که به این مشکل مبتلا هستند اجرا می شود. شواهد خوبی وجود دارد که نشان می دهد طرح غربالگری شنوایی، با دقت بسیار بالایی توانسته مشکل کم شنوایی در نوزادان را بطور زود هنگام شناسایی و درمان کند.

مزایای تشخیص و درمان زودهنگام: شواهد نشان می دهد که تشخیص زودهنگام منجر به بهبود یادگیری زبان و مهارت های گفتاری کودک می شود.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

تماس بگیرید